تاریخچه لوازم آرایشی

پیش‌گفتار

آرایش و استفاده از لوازم آرایشی، بخش مهمی از فرهنگ و تمدن بشری و یکی از قدیمی‌ترین اشکال بهداشت و زیبایی در تاریخ بشریت است که ریشه‌های آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. در طول تاریخ، عمل «آرایش کردن» با انگیزه‌های متفاوتی چون زیبایی، حفاظت از پوست و  همین‌طور آیین‌های مذهبی انجام گرفته‌است.  در این راستا، مردمان نخستین نیز از مواد طبیعی برای تغییر رنگ پوست، مو و لب‌ها استفاده می‌کردند.

این مقاله، به مرور مختصری بر تاریخچه لوازم آرایشی در میام ملل و اقوام مختلف می‌پردازد.

مصر باستان

بی‌منظق نیست اگر بحث تاریخچه لوازم آرایشی را با مصر آغاز کنیم. مصر باستان یکی از نخستین تمدن‌هایی محسوب می‌شود که به‌طور گسترده‌ای از لوازم آرایشی استفاده است. این استفاده نه تنها به دلایل زیبایی بلکه با انگیزه‌های مذهبی، درمانی و حتی محافظتی انجام می‌شد. تمدن مصر که از حدود سال 3100 پیش از میلاد تا  سال 30 پیش از میلاد ادامه داشت، شاهد استفاده از لوازم آرایشی به‌وسیلۀ تمام اقشار جامعه بود. بااین‌وجود طبقات مرفه و خانواده‌های سلطنتی به طور ویژه‌ای به آرایش و زیبایی توجه داشتند.

زنان و مردان مصری از مواد طبیعی مانند خاک رس، رنگ‌های گیاهی، و مواد معدنی برای آرایش چهره خود بهره می‌بردند. معروف‌ترین نمونه آرایش مصری، خط چشم مشکی است که از ماده‌ای به نام «کحل» تهیه می‌شد. کحل نه تنها به زیبایی چشمان کمک می‌کرد، بلکه به عنوان محافظی در برابر نور خورشید و عفونت‌های چشمی نیز عمل می‌کرد.

ازسوی‌دیگر، مصریان از روغن‌های معطر و عطرهای طبیعی برای تهیه عطرها و روغن‌های بدن و به‌منظور نرم کردن پوست خود استفاده می‌کردند. افزون‌براین،  این مواد به عنوان بخشی از مراسم مذهبی و اجتماعی نیز به کار می‌رفت.

یونان و روم باستان

در یونان و روم باستان نیز استفاده از لوازم آرایشی امری متداول بود. زنان یونانی، به‌طور ویژه به سفید کردن پوست خود علاقه‌مند بودند و از پودرهای سربی برای این منظور استفاده می‌کردند. البته سمیت بالای پودرهای سربی به‌مرور زمان مشکلات جدی برای سلامتی فرد ایجاد می‌کرد. افزون‌براین، همچون مصریان، یونانی‌ها نیز از روغن‌های معطر و انواع رنگ‌ها برای آرایش مو و چهره استفاده می‌کردند.

در روم باستان، لوازم آرایشی به‌جزء ضروری از زندگی روزمره تبدیل شده بود. زنان رومی به‌طور قابل توجّهی از مواد طبیعی مانند مرمر پودرشده، موم زنبور عسلو روغن‌های گیاهی برای آرایش و مراقبت از پوست خود استفاده می‌کردند. همچنین، در روم باستان آرایشگرانی حرفه‌ای به نام «کاسمتی» متخصص آرایش زنان ثروتمند و طبقۀ مرفه جامعه بودند.

تاریخچه مواد آرایشی در ایران

ایران باستان

در پرداختن به تاریخچه لوازم آرایشی، نمی‌توان از ایران باستان نیز غافل شد. در دوران مادها و هخامنشیان، استفاده از لوازم آرایشی نه تنها به زنان بلکه شامل مردان نیز می‌شد. زنان هخامنشی برای آرایش صورت خود از پودرهای طبیعی، رنگ‌های گیاهی، و روغن‌های معطر استفاده می‌کردند. یکی از رایج‌ترین لوازم آرایشی آن دوره، سرمه بود که برای تیره کردن و تقویت مژه‌ها و ابروها به کار می‌رفت. سرمه که از ترکیب مواد معدنی تهیه می‌شد، نه تنها به زیبایی چشم‌ها کمک می‌کرد بلکه اعتقاد بر این بود که از چشم در برابر بیماری‌ها و نور خورشید نیز محافظت می‌کند.

علاوه‌براین، زنان هخامنشی از رنگ‌های طبیعی مانند حنا برای رنگ کردن موها و ناخن‌ها استفاده می‌کردند. حنا به عنوان یک رنگ طبیعی برای رنگ‌آمیزی موها و نیز به عنوان یک تزئین هنری برای دست و پاها به‌کار گرفته‌می‌شد. این کاربردها نه تنها به زیبایی می‌افزود بلکه نشان دهنده جایگاه اجتماعی و فرهنگی افراد نیز بود. نیاز به توضیح نیست که کاربرد حنا در فرهنگ ایرانی، تا همین امروز نیز باپرجا مانده‌‌است.

در دوران ساسانیان، استفاده از لوازم آرایشی به اوج خود رسید. این دوره را می‌توان یکی از طلایی‌ترین اعصار استفاده از لوازم آرایشی در ایران باستان دانست. زنان ساسانی به استفاده از انواع مواد آرایشی علاقه‌مند بودند و این علاقه در نقاشی‌ها و نقوش برجسته آن دوره نیز مشهود است.

از جمله لوازم آرایشی مورد استفاده در این دوره می‌توان به روغن‌های معطر، پودرهای سفیدکننده صورت، رژ لب‌های طبیعی از عصاره گیاهان، و همین‌طور سرمه اشاره کرد. افزون بر کاربردهای آرایشی، حمام‌های مکرر و استفاده از روغن‌های معطر برای حفظ نرمی و لطافت پوست نیز رواج بسیاری داشته‌است. لازم‌به‌توضیح است که مردان نیز از روغن‌های معطر برای مو و بدن خود استفاده می‌کردند و اهمیت زیادی برای ظاهر آراسته و نظافت شخصی قائل بودند.

قرون وسطی

در  تاریخچه لوازم آرایشی در جهان، فرون وسطی در اروپا، دورۀ نزول شدید آرایش محسوب می‌شود. در دوران قرون وسطی، استفاده از لوازم آرایشی به شدت کاهش یافت. کلیساهای مسیحی آرایش را به عنوان عملی غیر مذهبی و حتی گناه‌آلود تلقی می‌کردند. در این دوره، آرایش چهره و بدن به حداقل ممکن محدود شد و مردمان صرفاً به حفظ نظافت شخصی می‌پرداختند. در این دوران تنها در برخی موارد خاص، مانند مراسم عروسی یا جشن‌های مذهبی، از لوازم آرایشی به‌شکل محدود استفاده می‌شد.

رنسانس

با آغاز دوره رنسانس در اروپا، علاقه به زیبایی و هنر دوباره زنده شد و استفاده از لوازم آرایشی نیز رونق گرفت. در این دوره، زنان به استفاده از پودرهای سفید کننده صورت، رژ لب، و رنگ‌های طبیعی برای چهره روی آوردند. ملکه الیزابت اول انگلیس، یکی از معروف‌ترین چهره‌های این دوره، به استفاده گسترده از پودر سفید کننده صورت شهرت داشت.

در این دوره، لوازم آرایشی به عنوان نمادی از ثروت و موقعیت اجتماعی شناخته می‌شد و اغلب به‌وسیلۀ طبقات بالایی و افراد ثروتمند جامعه استفاده می‌شد. لازم‌به‌توضیح است که در این دوره نیز بسیاری از مواد آرایشی، حاوی مواد سمی مانند سرب و جیوه بودند که اثرات زیان‌باری بر سلامت فرد داشتند.

 قرن  نوزدهم و بیستم

با آغاز قرن هجدهم و به‌ویژه نوزدهم و پس از انقلاب صنعتی، تغییرات بزرگی در صنعت لوازم آرایشی رخ داد. انقلاب صنعتی به تولید انبوه و تجاری شدن لوازم آرایشی کمک کرد. برندهای معروفی مانند شنل و لورآل در این دوره به وجود آمدند. این برندها با استفاده از مواد شیمیایی جدید و بسته‌بندی‌های جذاب، محصولات آرایشی را به بازار عرضه کردند که برای عموم مردم قابل دسترسی بود. در حقیقت در این دوره، لوازم آرایشی دیگر تنها در اختیار طبقۀ محدودی از جامعه نبود.

در قرن بیستم و با پیشرفت‌های علمی و تحقیقاتی، استفاده از مواد سمی در لوازم آرایشی کاهش یافت و محصولات ایمن‌تر و بهداشتی‌تر تولید شد. در این دوران، تبلیغات تجاری و سینما نقش مهمی در محبوبیت لوازم آرایشی ایفا کردند. بازیگران معروف هالیوود به عنوان نمادهای زیبایی به تبلیغ محصولات آرایشی پرداختند و استفاده از این محصولات به بخشی از زندگی روزمره زنان تبدیل شد.

مهم‌ترین رویدادهای این دوره را می‌توان به این شکل دسته‌بندی کرد:

• دهه ۱۹۱۰ و ۱۹۲۰: شرکت‌های بزرگ لوازم آرایشی مانند L’Oréal و Maybelline تأسیس شدند.
• دهه ۱۹۳۰: لاک ناخن و ریمل به شکل مدرن وارد بازار شد.
• دهه ۱۹۵۰: استفاده از لوازم آرایشی به شدت افزایش یافت و برندهای مختلفی ظهور کردند.
• دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰: آرایش چشم به‌طور پررنگ و استفاده رنگ‌های جسورانه محبوب شد.
• دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰: تنوع محصولات افزایش یافت و برندهای لوکس وارد بازار شدند.

عصر مدرن

در قرن حاضر، صنعت لوازم آرایشی با تحولات زیادی همراه بوده‌است. امروزه صنعت لوازم آرایشی به یکی از بزرگترین صنایع جهان تبدیل شده است. محصولات آرایشی در انواع و اقسام مختلف برای همه اقشار جامعه تولید می‌شوند. با پیشرفت‌های علمی، محصولات آرایشی اکنون شامل مواد ضدپیری، ضدآفتاب، و مراقبت‌های پوستی پیشرفته هستند.

بااین‌حال شاید مهم‌ترین تحول این دوره را در بررسی تاریخچه لوازم آرایشی بتوان به ظهور جنبش‌های زیست‌محیطی و توجه به محصولات طبیعی نسبت داد. جنبش‌های این چنینی به‌شکل گیری استاندارد‌های متنوّعی انجامیده‌است که سبب کاهش تولید ترکیبات مضر در محصولات آرایشی-بهداشتی و به حداقل تأثیرات زیست‌محیطی شده‌است.

بی‌راه نیست اگر مهم‌ترین تحولات صنعت آرایشی-بهداشتی را در قرن حاضر، به‌صورت زیر دسته‌بندی کنیم:

• توجه به مواد طبیعی و ارگانیک
• افزایش آگاهی درباره آزمایش روی حیوانات و تولید محصولات وگان
• استفاده از فناوری‌های پیشرفته در تولید محصولات
• گسترش بازار لوازم آرایشی مردانه
• افزایش تنوع رنگی محصولات برای پوشش طیف وسیع‌تری از رنگ پوست
• رشد صنعت لوازم آرایشی کره‌ای و محبوبیت جهانی آن

تاریخچه مواد آرایشی در مصر

تاریخچه مواد آرایشی در مصر

سخن‌ پایانی

در مقالۀ حاضر، به‌طور مختصر به مرور تاریخچه لوازم آرایشی پرداختیم. لوازم آرایشی-بهداشتی از دیرباز تا کنون نقش مهمی در زندگی انسان ایفا کرده‌است و با گذر زمان، این صنعت همچنان در حال رشد و تکامل است. امروزه استفاده از لوازم آرایشی از یک عمل ساده برای زیبایی، به یک علم پیچیده و صنعتی چند میلیارد دلاری تبدیل شده است که اثرات فرهنگی و اجتماعی قابل توجّهی دارد.

برای مشاوره در زمینۀ فرمولاسیون و تولید محصولات آرایشی-بهداشتی می‌توانید با کمارت در ارتباط باشید.